Bác Hồ với các chiến sĩ hải quân. Ảnh: TL

Tư tưởng quân sự của Người hình thành, phát triển trong quá trình hoạt động cách mạng, là cơ sở đường lối quân sự của Đảng ta. Cùng với đường lối chính trị đúng đắn, độc lập, sáng tạo, đường lối quân sự bách chiến bách thắng của Đảng đã đưa Cách mạng Tháng Tám thành công và hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ thắng lợi oanh liệt.

Ngay từ những ngày đầu, Người đã phác họa mô hình lực lượng vũ trang gồm ba thứ quân: bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và quân dân du kích. Đó là một đội quân chiến đấu, công tác và sản xuất. Sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định giữ vững, phát huy bản chất cách mạng và không ngừng nâng cao sức chiến đấu của lực lượng vũ trang. Quân đội phải có đạo đức dũng cảm, chí hy sinh, có kỷ luật nghiêm, thực hiện đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân dân, đoàn kết quốc tế, đồng thời phải tập luyện công phu, làm chủ khoa học quân sự. Người đặc biệt quan tâm việc nuôi dưỡng bộ đội “thực túc binh cường".

Chiến tranh giải phóng dân tộc thuộc địa, đế quốc lúc đầu bao giờ cũng là cuộc chiến đấu của người yếu chống kẻ mạnh. Muốn giành thắng lợi không chỉ dựa vào ý chí, mà phải biết dựa vào sức mạnh tổng hợp “phải có một nghệ thuật đánh rất thật tài giỏi". Quyết đánh, lại phải biết đánh bằng nghệ thuật quân sự của chiến tranh nhân dân. Đây là nghệ thuật tạo lực, lập thế, tranh thời, biết đánh địch bằng mưu, đánh địch bằng thế, lấy ít thắng nhiều, lấy chất lượng cao thắng số lượng đông, song lại biết tập trung ưu thế vào thời cơ quyết định đánh địch trên thế mạnh. 

Nét độc đáo trong tư tưởng quân sự của Bác thể hiện kết hợp đánh du kích và đánh chính quy chặt chẽ với nhau. Điều này được quán triệt quan điểm chiến tranh nhân dân, toàn dân đánh giặc, cả nước đánh giặc, đánh bằng sức mạnh tổng hợp: đánh bằng quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, ngoại giao…và kết hợp chặt chẽ các mặt trận ấy. Kết hợp đánh lớn, đánh nhỏ, đánh vừa. Tiêu diệt địch phải đi đôi với làm tan rã hàng ngũ địch, đập tan ý chí xâm lược của kẻ thù. Trong đấu tranh quân sự, Người đề ra yêu cầu thắng không kiêu, bại không nản, đánh chắc thắng từng trận, từng chiến dịch để đi đến thắng lợi hoàn toàn.

Tư tưởng quân sự của Hồ Chí Minh luôn phát huy cao độ nhân tố con người trong chiến tranh. Với “chiến lược trồng người" của Người đã tạo nên những con người mới Việt Nam, một đội ngũ cán bộ trung thành, tài trí và lớp lớp chiến sĩ dũng cảm, kiên quyết, thông minh, đáp ứng mọi yêu cầu và thử thách của chiến tranh giải phóng dân tộc và chiến tranh giữ nước. Để xây dựng lượng lượng quân đội vững mạnh phải là con người trung thành, dũng cảm, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư thực hiện mới thành sức mạnh vô địch. Đó là những đảng viên, cán bộ ưu tú, xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ của dân, kiên trì bám đất, bám dân, dựa vào dân mà đánh địch. Đó là những quân nhân cách mạng được giác ngộ chính trị, có lý tưởng cách mạng, có chiến thuật, kỹ thuật giỏi, có bản lĩnh chiến đấu cao. Đó là những cán bộ quân sự của Đảng có đủ tư cách của người tướng: “Trí, Dũng, Nhân, Tín, Liêm, Trung". Đó là những đảng viên, cán bộ ưu tú, xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ của dân, kiên trì bám đất, bám dân, dựa vào nhân dân mà đánh địch. 

Với ý chí thà hy sinh tất cả chứ nhất dịnh không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ, Người luôn suy nghĩ để tìm mọi cách chiến thắng kẻ thù xâm lược. Đối với sự nghiệp cách mạng, Người xác định “thà hy sinh tất cả, quyết không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ", hay “đã hy sinh làm cách mạng, thì nên làm cho đến nơi… Thế mới khỏi hy sinh nhiều lần, thế dân chúng mới được hạnh phúc". Người đã động viên, giáo dục, chăm lo, chỉ bảo từng vấn đề, nội dung để xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân ngày càng vững mạnh. Người khao thưởng quân sĩ mỗi lần thắng trận; Người thương tiếc các liệt sĩ, quân tâm đến các gia đình có người thân hy sinh vì nước. Người an ủi thương binh, chỉ thị cho các cấp phải cứu chữa tận tình. Người yêu cầu phải làm tốt chính sách hậu phương quân đội. 

Thật hiếm có một vị Tổng tư lệnh tối cao nào lại gần gũi, chăm lo dạy bảo những người lính của mình như Bác Hồ đối với các chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam; và Quân đội nhân dân Việt Nam tin yêu Chủ tịch Hồ Chí Minh một lòng sắc son không thay đổi. Đáp lại tấm lòng của Bác, các bộ, chiến sĩ toàn quân ra sức rèn luyện, chiến đấu, trưởng thành vượt bậc, chiến thắng vẻ vang. Quân đội ta đã thực hiện được những lời Bác Hồ dạy, xứng đáng với phần thưởng cao quý nhất đối với các lực lượng vũ trang là được nhân dân gọi bằng cái tên trìu mến: “Bộ đội Cụ Hồ".